Aile konutu şerhi ise eşlerden birinin diğerinin izni olmadan konut üzerinde satma ya da kiralama gibi bir işlem yapmasını engelleyen bir düzenlemedir. Tapuya şerh düşülerek gerçekleştirilen aile konutu şerhi eşlerin konut üzerindeki tasarruf hakkını kısıtlayarak hakları korumayı amaçlayan kanuni bir uygulamadır.
AİLE KONUTU ŞERHİNE İLİŞKİN DAVALAR
4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un 194.maddesi aile konutuna ilişkin olup aile konutuna dair açıkça açıklama yapmaktadır.
4721 sayılı Türk Medeni Kanun’u Madde 194:
Aile Konutu (TMK md.194)
“Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.
Rızayı sağlayamayan veya haklı bir sebep olmadan kendisine rıza verilmeyen eş, hâkimin müdahalesini isteyebilir.
Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.
Aile konutu eşlerden biri tarafından kira ile sağlanmışsa, sözleşmenin tarafı olmayan eş, kiralayana yapacağı bildirimle sözleşmenin tarafı hâline gelir ve bildirimde bulunan eş diğeri ile müteselsilen sorumlu olur.”
Yukarıda da yer aldığı üzere 4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un 194/3 gereğince, aile konutunun mülkiyeti eşlerden birine ait ise aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan diğer eş tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini isteyebilir.
Aile konutu şerhine ilişkin olarak açılacak davalar aile konutu şerhinin konulması ve aile konutu şerhinin kaldırılması olmak üzere 2 şekildedir.
1. Aile Konutu Şerhinin Konulması Davası
1.1. Aile Konutu Şerhinin Konulması Davasına İlişkin Genel Açıklamalar
Aile konutu şerhinin konulması davası ancak ve ancak iki sebeple açılabilmektedir.
Aile konutu şerhinin konulması için açılacak olan davada ilk sebep aile konutu niteliğinde çekişme çıkması halinde ikinci sebep ise tapu sicil müdürlüğünün işlemi yapmadığının belgelenmesi halindedir.
1.2. Aile Konutu Niteliğinde Çekişme Çıkması Halinde
Eşlerin oturmakta olduğu konutun aile konutu olduğuna dair eşler arasında bir çekişme/ihtilaf çıkması halinde mahkeme kararı ile bu durumun belgelenmesi gerekmektedir. Konutun, aile konutu olduğuna dair çekişmenin çıkması varsayımında aile konutu şerhinin verilebilmesi ancak ve ancak usulüne uygun olarak açılmış bir dava veya karşılık davada gerçekleştirilir.
Çekişme nedeniyle aile konutu şerhinin konulabilmesi için aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir:
- Eşlerden birinin mülkiyetinde bulunan bir konutun olması,
- Eşlerden birinin aile konutu şerhinin koydurulması yönünde talebinin olması,
- Evlilik birliğinin sonlanmamış olması şartlarının üçünün de bir arada bulunmasıyla sağlanmaktadır.
Eşlerin fiili olarak oturmadığı bir konut için aile konutu şerhi verilmesi mümkün değildir.
1.3. Tapu Sicil Müdürlüğünün Aile Konutu Şerhini Koymaması Halinde
Eşlerin oturmakta olduğu konutun aile konutu olduğuna dair eşler arasında bir çekişme/ihtilaf çıkmaması halinde Tapu Sicil Müdürlüğü aile konutu şerhini koymazsa ve bu durum belgelenirse taraflar aile konutu şerhinin konulması için mahkemeye başvurmak ve aile konutu şerhinin konulması davası açmak zorundadır.
Konutun aile konutu olduğu hususunda çekişme olmaması halinde eğer Tapu Sicil Müdürlüğü’nün aile konutu şerhini koymadığı belgelenmemişse aile konutu şerhinin konulması için açılan dava hukuki yarar yokluğundan dolayı usulden reddedilir. Bu nedenle aile konutu şerhinin konulması için açılacak davalarda mutlaka aile hukukunda çalışmış ve aile konutu şerhinin konulması davalarında uzman bir avukattan hukuki yardım almanızda fayda olacaktır.
2. Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması Davası
2.1. Aile Konutu Şerhinin Kaldırılması Davasına İlişkin Genel Açıklamalar
Aile konutu şerhinin kaldırılması koşulları gerçekleştiği takdirde taraflar arasındaki evlilik birliği devam ederken dahi aile konutu şerhinin kaldırılması istenebileceği gibi taraflar arasındaki evlilik birliği sonlandığında da aile konutu şerhinin kaldırılması istenebilmektedir.
2.2. Aile Konutu Şerhinin Kaldırılmasının Koşulları
Aile konutu şerhinin kaldırılmasının koşulları evlilik birliği devam ederken ve evlilik birliği sona erdiğinde olmak üzere ayrılmakta ve ikisi arasındaki şartlar da farklılıklar içermektedir. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere aile konutu şerhi evlilik birliği devam ederken de evlilik birliği sona erdiğinde de koşulların sağlanması halinde aile konutu şerhinin kaldırılması davası açılarak kaldırılabilmektedir.
2.2.1. Evlilik Birliği Devam Ederken Aile Konutu Şerhinin Kaldırılmasının Koşulları
- Söz konusu konut, aile konutu olmaktan çıkmış olmalı,
- Terkinde tescil istemleriyle ilgili olan hükümler aynen uygulanmalıdır.
2.2.2. Evlilik Birliği Sona Erdiğinde Aile Konutu Şerhinin Kaldırılmasının Koşulları
- Konut, evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte aile konutu özelliğini kaybetmiş olmalı,
- Terkinde tescil istemleriyle ilgili hükümler aynen uygulanmalıdır.
3. Son Olarak
Belirtmek gerekir ki Tapu Sicil Müdürlüğü, aile konutu şerhinin kaldırılmasına yönelik dava taraf olarak yer almamaktadır.
Aile konutu şerhine ilişkin tapu iptal tescili davaları uygulamada önem taşımakta ve aile konutu şerhi olan konutların tahliye süreçlerinde özellikle tahliye taahhütnamesi alınırken aile konutu şerhi var olan konutlarda dava süreçlerinde sorunlar yaşanmakta ve kiraya verenler kiracılarını tahliye etmekte güçlük yaşamaktadırlar. Bu nedenle aile konutu şerhi yalnızca söz konusu açıklamalarımızdan ibaret değildir. Gayrimenkul hukukunu da yakından ilgilendiren bir hukuki kavramdır.
