2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48. Maddesi; alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç sürmek yasaklanmıştır. Bahsi geçen kanun maddesinde söz konusu yasağa aykırılık halinde idari para cezasına konu olan üç farklı fiil düzenlenmiştir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48. Maddesi; alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç sürmek yasaklanmıştır. Bahsi geçen kanun maddesinde söz konusu yasağa aykırılık halinde idari para cezasına konu olan üç farklı fiil düzenlenmiştir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48. Maddesinde yer alan fiiller;
a-Alkollü araç kullanmak,
b-Uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisinde araç kullanmak,
c-Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılmasını kabul etmemek.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Madde 48:
Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri almış olan sürücüler ile alkollü olan sürücülerin karayolunda araç sürmeleri yasaktır.
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılır.
Kişinin yaralanmalı veya ölümlü ya da kollukça müdahil olunan maddi hasarlı trafik kazasına karışması hâlinde, ikinci fıkrada belirtilen muayeneye tabi tutulması zorunludur. Teknik cihaz ile yapılan ölçüme itiraz eden veya bu cihaz ile ölçüm yapılmasına müsaade etmeyen bu sürücüler, en yakın adli tıp kurumuna veya adli tabipliğe veya Sağlık Bakanlığına bağlı sağlık kuruluşlarına götürülerek uyuşturucu veya uyarıcı madde ya da alkol tespitinde kullanılmak üzere vücutlarından kan, tükürük veya idrar gibi örnekler alınır. Bu işlem bakımından 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 75 inci maddesi hükümleri, beşinci fıkrası hariç olmak üzere uygulanır.
Trafik kazası sonucunda kişinin ölmesi veya teknik cihaza üfleyemeyecek kadar yaralanmış olması hâlinde, üçüncü fıkra hükümlerine göre bu kişilerden kan, tükürük veya idrar gibi örnekler alınır.
Yapılan tespit sonucunda, 0.50 promilin üzerinde alkollü olarak araç kullandığı tespit edilen sürücüler hakkında, fiili bir suç oluştursa bile, 700 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi altı ay süreyle geri alınır. Hususi otomobil dışındaki araçları alkollü olarak kullanan sürücüler bakımından promil alt sınırı 0.21 olarak uygulanır. Alkollü olarak araç kullanma nedeniyle sürücü belgesi geri alınan kişiye, son ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde; ikinci defasında 877 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgeleri iki yıl süreyle, üç veya üçten fazlasında ise, 1.407 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgeleri her seferinde beşer yıl süreyle geri alınır. Sürücü belgelerinin herhangi bir nedenle geçici olarak geri alınmış olması hâlinde belirtilen süreler, geçici alma süresinin bitiminde başlar.
Yapılan tespit sonucunda, 1.00 promilin üzerinde alkollü olduğu tespit edilen sürücüler hakkında ayrıca Türk Ceza Kanununun 179 uncu maddesinin üçüncü fıkrası hükümleri uygulanır.
Hususi otomobil sürücüleri bakımından 0.50 promilin, diğer araç sürücüleri bakımından 0.20 promilin üzerinde alkollü olan sürücülerin trafik kazasına sebebiyet vermesi hâlinde, ayrıca Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri uygulanır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde aldığı tespit edilen sürücülere 3.600 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi beş yıl süreyle geri alınır. Bu kişiler hakkında ayrıca Türk Ceza Kanunu hükümleri uygulanır.
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılmasını kabul etmeyen sürücülere 2000 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi iki yıl süreyle geri alınır.
Sürücünün uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığından şüphe edilmesi hâlinde 5271 sayılı Kanunun adli kolluğa ilişkin hükümleri uygulanır.
Alkollü olarak araç kullanması nedeniyle son ihlalin gerçekleştiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde sürücü belgeleri ikinci defa geri alınan sürücüler Sağlık Bakanlığınca, usul ve esasları İçişleri, Millî Eğitim ve Sağlık bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikte gösterilen sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine; üç veya üçten fazla geri alınan sürücüler ise psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tabi tutulurlar.
Sürücü belgelerinin geçici geri alma işlemleri bu Kanunun 6 ncı maddesinde sayılan görevliler tarafından yapılır.
Bu madde hükümlerine göre geri alınan sürücü belgesinin iade edilebilmesi için; ilgili kişi hakkında trafik kurallarına aykırılık dolayısıyla bu Kanun hükümlerine göre verilmiş olan idari para cezalarının tamamının tahsil edilmiş olması; uyuşturucu veya uyarıcı madde alması nedeniyle sürücü belgesi geri alınanların ayrıca sürücü olmasında sakınca bulunmadığına dair resmi sağlık kurumlarından alınmış sağlık kurulu raporunun ibraz edilmesi şarttır.
Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin tespiti için kullanılacak teknik cihazların sahip olacağı asgari koşullar ile diğer usul ve esaslar yönetmelikte gösterilir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48/5: “Yapılan tespit sonucunda, 0.50 promilin üzerinde alkollü olarak araç kullandığı tespit edilen sürücüler hakkında, fiili bir suç oluştursa bile, 700 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi altı ay süreyle geri alınır. Hususi otomobil dışındaki araçları alkollü olarak kullanan sürücüler bakımından promil alt sınırı 0.21 olarak uygulanır.”
Alkolün kandaki miktarının tespiti amacıyla kolluk tarafından teknik cihazlar kullanılmaktadır. Söz konusu teknik cihaz ise “Alkolmetre” olarak adlandırılır. Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin tespiti için kullanılacak teknik cihazların sahip olacağı asgari koşullar ile diğer usul ve esaslar karayolları trafik yönetmeliğinde düzenlenmiştir.
Buna göre, sürücülerin alkol oranlarının tespitinde; Tarih, saat ve ölçüm sonucu ile cihaza ait seri numarasını gösterir çıktı verebilen ve kalibrasyon ayarı yapılmış teknik cihazlar kullanılır bu nedenle ölçüm yapılan teknik cihazın kalibrasyon ayarının yapılıp yapılmadığına dikkat edilmelidir.
Karayolları Trafik Kanunu’nun 48 ve Karayolları Trafik Yönetmeliği’ndeki ilgili maddeler birlikte değerlendirildiğinde; alkollü araç kullanmak ile ilgili yapılacak olan teknik cihaz ölçümlerini toplamda beş (5) başlık altında toplayabiliriz.
1.Ölçüm sonucunun 0.50 promilin (ticari araçlarda 0.20 promil) altında olması,
2.Ölçüm sonucunun 0.50 promilin (ticari araçlarda 0.20 promil) üzerinde olması,
3.Ölçüm sonucunun 1.00 promilin üstünde olması,
4.Teknik cihaz kullanımının reddedilmesi,
5.Ölçüm sonucuna itiraz edilmesidir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48/8: “Uyuşturucu veya uyarıcı madde aldığı tespit edilen sürücülere 3.600 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi beş yıl süreyle geri alınır. Bu kişiler hakkında ayrıca Türk Ceza Kanunu hükümleri uygulanır. “
Trafik polislerince sürücülerin her zaman alkol testine tabi tutulabilecekleri yönetmelikte belirtilmişse de uyuşturucu veya uyarıcı madde kontrolü yalnızca durumundan şüphe edilen sürücüler üzerinde yapılacağı yönetmelikte yer almaktadır. Bu nedenle somut olayın özelliğine göre, sürücünü şüpheli hareketlerinin olup olmadığı veya kolluk kuvvetlerinin keyfi kontrol yapıp yapmadığı belirlenecektir. Bu halde, kolluk görevlilerine bir ihbarın olup olmadığı, araçtan dışarı herhangi bir madde atılıp atılmadığı gibi hususlar değerlendirilmek suretiyle şüphenin varlığı denetlenebilecektir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48/9: “Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla, kollukça teknik cihazlar kullanılmasını kabul etmeyen sürücülere 2000 Türk Lirası idari para cezası verilir ve sürücü belgesi iki yıl süreyle geri alınır. “
Söz konusu hükmün Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapılmış olup, Anayasa Mahkemesi düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar vermiştir. (Anayasa Mahkemesi’nin 2014/65 E., 2014/150 K. Sayılı Kararı)
Başvurucular genellikle alkolmetre adı verilen cihazın kalibrasyon ayarının yapılmadığını, alkolmetrenin bozuk olduğu yönünde itirazlarda bulunmaktadırlar. Bu tip itirazların gündeme gelmesi halinde Emniyete (kolluğa) yazılacak bir müzekkere ile alkolmetrenin kalibrasyon ayarının yapılıp yapılmadığı yönünde bilgi istenmesi gerekir.
Araç tipi yani ticari ya da hususi araç ayrımı yapılırken resmi kayıtlara itibar edilmektedir. Aracın ruhsat bilgilerinde (tescil belgesinde) aracın hususi yahut ticari olup olmadığına göre itirazlar değerlendirilmektedir.
Alkollü araç kullanmaktan dolayı düzenlenen tutanaklara yapılan itirazlarda özellikle tespit tarihinden sonra hastaneden alınan sağlık raporları sunulmakta bu noktada da uygulamada birtakım sıkıntılar yaşanmaktadır. Nitekim burada en kritik husus sağlık raporuna konu kan testinin başvurucuya yani itiraz edene ait olup olmadığıdır. Bu sebeple kolluk kuvveti nezaretinde yapılmayan kan testlerinin delil niteliği bir hayli zayıftır.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)
SAYI : 3913-3913
BAŞVURU NO : 2018/8851 KARAR TARİHİ : 18/02/2019
TAVSİYE KARARI BAŞVURUYA KONU İDARE : Trafik Uygulama ve Denetleme Daire Başkanlığı
BAŞVURUNUN KONUSU : Başvuranın trafik görevlilerince gerçekleştirilen alkol kontrolüne yönelik uygulamanın vatandaşların mağduriyetine yol açmayacak şekilde düzenlenmesi talebine ilişkindir.
BAŞVURU TARİHİ : 05/07/2018
VII. KARAR
“Yukarıda açıklanan gerekçeler ve dosya kapsamına göre BAŞVURUNUN KABULÜNE,
Başvuranın trafik görevlilerince gerçekleştirilen alkol kontrolüne yönelik uygulamanın vatandaşların mağduriyetine yol açmayacak şekilde düzenlenmesi talebine ilişkin olarak gereği için;
1. Trafik görevlilerince gerçekleştirilen alkol kontrollerinde teknik cihaz ile gerçekleştirilen ölçüm sonucunda Karayolları Trafik Kanununun 48 inci maddesi ile belirlenmiş olan limit değerlerinin üzerinde alkollü olduğu tespit edilen sürücülerin ölçüm sonucuna itiraz etmeleri halinde, ölçüm sonucunun 1,00 promilin üzerinde olması halinde mevcutlu olmak kaydıyla, 1,00 promilin altında ise ispat yükümlülüğü kendilerine ait olmak üzere makul bir süre içerisinde Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir sağlık kuruluşuna başvurarak kan testi yaptırmalarının ve aynı zamanda hekim tarafından muayene edilmelerinin müeyyide altına alınması yönünde mevzuat değişikliği gerçekleştirilmesi için EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE VE JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞINA,
2. Teknik cihaz ile gerçekleştirilen ölçüm sonucuna itiraz halinde hastanelerde uygulanacak olan psikiyatrik, nörolojik vs. muayene kontrol listesinin Adli Tıp Kurumu ve Sağlık Bakanlığınca hazırlanması ve Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarında söz konusu muayenenin gerçekleştirilmesinde görev alacak sağlık çalışanlarına konuya ilişkin eğitim verilmesi yönünde gerekli çalışmaların yapılması için ADALET BAKANLIĞI ADLİ TIP KURUMUNA VE SAĞLIK BAKANLIĞINA,
3. Trafik görevlilerince teknik cihaz ile gerçekleştirilen alkol kontrollerinde ölçüm sonuçlarının doğruluk derecesini arttırmak amacıyla; sürücülerin alkollü ağız gargarası vb. ürünleri kullanmış olmaları halinde ağız içerisinde kalan alkol nedeniyle teknik cihazla yapılan ölçümde yüksek sonuçlar çıkabileceği konusunda denetim öncesinde bilgilendirilmeleri ve ölçümün gerekli bekleme süresine riayet edildikten sonra gerçekleştirilmesini sağlayacak yönde mevzuat değişikliği gerçekleştirilmesi için EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE VE JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞINA,
4. Teknik cihaz ile gerçekleştirilen ölçüm sonucunda Kanunda belirlenmiş olan limit değerlerin üzerinde alkollü olduğu tespit edilerek sürücü belgesi geri alınan kişiler hakkında trafik görevlilerince düzenlenen “geçici olarak sürücü belgesi geri alma tutanağının” revize edilmesi ve söz konusu tutanakta kişilerin itirazlarına ilişkin olarak izlemeleri gereken prosedürün detaylı bir şekilde belirtilmesi, muterizlerin söz konusu “geçici olarak sürücü belgesi geri alma tutanağı” ile birlikte Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık kuruluşlarına başvurmaları halinde sevk yazısı talep edilmeksizin gerekli kan testi ve muayenenin sağlık kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesi yönünde çalışma gerçekleştirilmesi için EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE, JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞINA VE SAĞLIK BAKANLIĞINA,
5. Konuya ilişkin olarak ilgili İdarelerin temsilcileri ve teknik personelden müteşekkil bir komisyon kurulması ve cihazların taşıması gereken teknik özellikler ile kullanım ve bakım esaslarına ilişkin hususların söz konusu Komisyonca kararlaştırılması yönünde işlem tesisi için ADALET BAKANLIĞI MEVZUAT GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE, ADALET BAKANLIĞI ADLİ TIP KURUMUNA, EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE, JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞINA, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ CERRAHPAŞA ADLİ TIP ENSTİTÜSÜNE VE TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜNE, 6. Trafikte gerçekleştirilen kontrollerde pozitif sonuç alınması halinde sürücülerden sağlık kuruluşlarında alınan numunelerin görülmekte olan dava süresince muhafazasının sağlanması yönünde mevzuat değişikliği gerçekleştirilmesi için SAĞLIK BAKANLIĞINA, TAVSİYEDE BULUNULMASINA…”
Bahsi geçen 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48/9 maddesi ve ilgili yönetmelik gereğince; idari yaptırım kararı verilebilmesinin birtakım şartları bulunmaktadır:
- Öncelikle sürücüye teknik cihazı kullanmaması halinde uygulanacak yaptırımın ne olduğunun bildirilmesi zorunludur. Söz konusu bilgilendirme tutanağı iki kolluk personeli tarafından da imzalanmalıdır. Ayrıca sürücünün de imzasının bulunması gerekmektedir. Sürücünün imzalamamakta diretmesi halinde ise “İmzadan İmtina” şerhi düşülmesi gerekmektedir.
- Daha sonra alkolmetre RET çıktısı alınmalıdır.
- Son olarak ise, idari para cezası tutanağı düzenlenmelidir.
Söz konusu sıraya eksiksiz bir şekilde uyulmak şartıyla idari yaptırım kararı verilmesi mümkündür. Aksi halde verilen cezaların herhangi bir hükmü bulunmadığı gibi tutulan tutanaklar da hukuka aykırı hale gelecektir.
Danıştay 8. D., E. 2003/1817 K. 2004/172 T. 19.1.2004
“…2918 sayılı Karayolları Trafik Yasasının olay tarihinde yürürlükte bulunan 48. maddesinde, ... Yönetmelik ile belirtilen miktarların üzerinde alkollü araç kullandığı tespit edilen sürücülerin birinci defa üç ay ikinci defada bir yıl süreyle sürücü belgelerinin ellerinden alınacağı, her iki seferinde ayrıca, ... lira para cezası uygulanacağı öngörülmüştür.
18.07.1997 gün ve 23053 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolları Trafik Yönetmeliğinin, Uyuşturucu ve Keyif Verici Maddeler ile Alkollü içkilerin Etkisinde Araç Sürme Yasağı başlıklı 97/6. maddesinde, kandaki alkol miktarının teknik cihazlarla ve kan alınarak laboratuarlarda tespit imkanlarının bulunmadığı hallerde, alkollü olarak araç kullandığı tespit edilen sürücülerin en yakın resmi sağlık kuruluşuna sevk edilerek, bu kurum hekimi tarafından rutin alkol muayenesinden geçirilecekleri öngörülmüştür.
Dosyanın incelenmesinden, 11.07.2002 günü saat 00.30 sıralarında, trafik ekipleri tarafından yapılan kontrol sırasında seyir halinde iken durdurulan davacının, yapılan inceleme sırasında alkollü olduğundan şüphelenilmesi üzerine, davacının alkol testine tabi tutulduğu, davacının hasta olduğunu öne sürerek, teknik cihazı üflemediği, daha sonra Sağlık Bakanlığı ...... Devlet Hastanesine götürüldüğü, orada da alkolmetre cihazını üflemeyi reddettiği, kendisini muayene eden hekimin, davacının, zihni fonksiyonlarını, konuşma hal ve hareketleri ile genel durumunu değerlendirerek düzenlediği ... Rapor Formunda, davacının alkollü olduğuna karar verildiği ve bunun üzerine dava konusu işlemin yapıldığı anlaşılmaktadır. Öte yandan, davacının aynı olay ile ilgili olarak polis memurlarıyla ilgili yaptığı şikayetle ilgili olarak 19.07.2002 günü düzenlenen ve davacının imzası bulunan Müşteki İfade Tutanağı'nda olay günü misafiri ile birlikte yemek yediğini ve alkol aldığını beyan ettiği belirtilmektedir.
Bu durumda, trafik ekiplerine alkollü olduğunu beyan eden, ancak bunun miktarının tespiti için ekipte bulunan test cihazını üflemeyen, götürüldüğü Devlet Hastanesindeki muayene sırasında da cihazı üflemeyen, kontrol eden hekim tarafından alkollü olduğu yönünde kesin rapor düzenlenen davacı hakkında, alkollü araç kullandığı gerekçesiyle yapılan işlemde yasal düzenlemelere aykırılık bulunmamaktadır.”
Yargıtay 19. CD., E. 2015/16587 K. 2016/19417 T. 9.6.2016
“… Dosya kapsamına göre, 22.06.2006 tarihinde 1. kez, 22.02.2007 tarihinde 2. kez alkollü araç kullanırken yakalanarak trafik görevlilerince geçici olarak sürücü belgesi geri alınan ....04.05.2011 tarihinde 3. kez alkollü araç kullanırken yakalanması karşısında, 2918 sayılı Kanun'un 48/5. maddesinde yer alan "Yönetmelik ile belirtilen miktarların üzerinde alkollü araç kullandığı tespit edilen sürücülerin, suçun işlendiği tarihten itibaren geriye doğru beş yıl içinde; birinci defasında sürücü belgeleri altı ay süreyle geri alınır ve haklarında 265.300.000 Lira para cezası uygulanır, ikinci defasında sürücü belgeleri iki yıl süreyle geri alınır ve haklarında 332.600.000 Lira para cezası uygulanır ve bu sürücüler Sağlık Bakanlığınca, esas ve usulleri Sağlık ve İçişleri Bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikte gösterilen sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine tabi tutulurlar, eğitimi başarıyla tamamlayanların belgeleri süresi sonunda iade edilir. Üç veya üçten fazlasında ise, sürücü belgeleri beş yıl süreyle geri alınır ve altı aydan aşağı olmamak üzere hafif hapis cezası ile birlikte 532.600.000 Lira hafif para cezası uygulanır. Ayrıca, psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı muayenesine tabi tutulurlar. Bu değerlendirme ve muayene sonrasında uygun görülenlere, geri alma süresi sonunda sürücü belgeleri iade edilir. Psiko-teknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı muayenesinin yapılmasına dair esas ve usuller yönetmelikte gösterilir." şeklindeki düzenlemeye nazaran, üç veya üçten fazla alkollü araç kullanma eylemlerinde aynı madde hükmünün uygulanması gerekeceği gözetilmeden, itirazın kabulü yerine yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmediği gerekçesiyle 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 309. maddesi uyarınca anılan kararın kanun yararına bozulması isteminde bulunulmakla gereği görüşülüp düşünüldü; Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun yararına bozma istemine dayanan ihbarname içeriği yerinde görüldüğünden, .... Asliye Ceza Mahkemesinin 26.04.2012 tarihli ve ... değişik iş sayılı kararının CMK'nın 309/4. maddesi uyarınca aleyhe tesir etmemek üzere BOZULMASINA…”
Yargıtay 2. CD., E. 2006/8561 K. 2006/17070 T. 19.10.2006
“…Alkollü olarak araç kullandığı belirlenen sanığın araç kullandığı sırada alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle veya başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek durumda olduğuna dair bir tespit ve delil olmaması karşısında sanığa atılı trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçu oluşmayacağından, sanığın sadece alkollü olarak araç kullanma eyleminin ayrıca 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48.maddesi kapsamında değerlendirilmesi ve bu madde gereğince idari işlemlerin yetkili mercii tarafından yapılması gerekecektir.”