Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Dolayısıyla satıcı, sözleşmeye konu malı satış sözleşmesine uygun olarak teslim etmekle yükümlüdür.
Tüketicinin ayıplı mal kapsamında;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
- Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,
- Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
- İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme
olmak üzere dört seçimlik hakkı bulunmaktadır.
Tüketicinin ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi haklarından birinin seçilmesi durumunda bu talebin satıcıya, üreticiye veya ithalatçıya yöneltilmesinden itibaren azami otuz iş günü, konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda ise altmış iş günü içinde yerine getirilmesi zorunludur.
Ancak, Satış Sonrası Hizmetler Yönetmeliğine ekli “Satış Sonrası Hizmet Verilmesi Zorunlu Olan Tüketici Ürünleri Listesi”nde yer alan mallara ilişkin ücretsiz onarım talebi, bu listede belirlenen azami tamir süresi içinde yerine getirilir. Aksi hâlde tüketici diğer seçimlik haklarını kullanmakta serbesttir.
Tüketicinin sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim hakkını seçtiği durumlarda ise ödemiş olduğu bedelin tümü veya bedelden yapılan indirim tutarı derhâl tüketiciye iade edilir.
Ayıplı hizmet, sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir. Sağlayıcı, hizmeti sözleşmeye uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür.
Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya ondan makul olarak beklediğimiz faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler de ayıplı hizmet sayılmaktadır.
Hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda tüketici,
- Hizmetin yeniden görülmesi,
- Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı,
- Ayıp oranında bedelden indirim,
- Sözleşmeden dönme
haklarından birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir.
Ayıplı Mal Nedir?
Ayıplı mal tüketiciye teslimi anında taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır. Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan, satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddeyi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.
Ayıp Türleri Nelerdir?
- Maddi Ayıp: Satılan malda gözle görülebilen ve basit bir muayene ile anlaşılan ayıplardır.
- Gizli Ayıp: Basit muayene ile tespit edilmeyen ve malın kullanılması ile ortaya çıkan ayıplardır.
- Hukuki Ayıp: Malda maddi anlamda bir eksiklik olmamasına rağmen hukuki nedenlerle maldan yararlanma kısmen veya tamamen engelleniyorsa hukuki ayıp söz konusu olacaktır.
- Ekonomik Ayıp: Tüketicinin maldan yararlanma imkanını azaltan, malın ekonomik değerini düşüren ayıptır. Bir ürünün kullanma kılavuzunda belirtilen özellikleri taşımaması halinde ekonomik ayıp söz konusudur.
Bu hususta; ayıptan satıcının sorumluluğunun gerçekleşebilmesi için birtakım maddi koşulların yerine gelmesi gereklidir.
Malın Ayıplı Olması Halinde Tüketicinin Hakları Nelerdir?
Bir malın ayıplı olması durumunda tüketici, kanunda sayılan 4 seçimlik haktan birini kullanabilir. Haklardan birini seçecek olan tüketicidir. Sorumlu olanlar, tüketici hangi hakkını seçmişse onu yerine getirmekle yükümlüdür. Bu haklar seçimlik hakları olduğundan, tüketici bir defa tercihini yapıp seçimlik haklardan birini kullandığında diğer seçimlik haklar tükenmektedir.
- Sözleşmeden Dönme: Tüketici bu hakkını kullanmak yönündeki iradesini bildirdiğinde sözleşme hükümsüz kalır ve taraflar sözleşme nedeniyle verdiklerini karşılıklı olarak İade ederler. Yani, ayıplı mal satıcıya, ödediği bedel tüketiciye geri verilir.
- Malın Ayıpsız Hali İle Değiştirilmesi: Tüketiciye, ayıplı malın yenisi ile değiştirilmesini talep hakkı tanınmış bulunmaktadır. Malın ayıplı olması durumunda; tüketici aynı cins ve özelliklerde ayıpsız halinin verilmesini talep edebilecektir. Teslim edilen yani malın da ayıplı olması halinde tüketici yeniden seçimlik hakkını kullanabilecektir.
- Ayıp Oranında Bedelde İndirim: tüketici, malı ayıplı haliyle kabul etmekle beraber maldaki ayıp oranında bedelden indirim yapılmasını talep edebilir.
- Ücretsiz Onarım: Söz konusu bu seçimlik hak malın garanti belgesi ile satılmaması halinde dahi kullanılabilmektedir. Tüketiciler ayıplı mal nedeniyle sorumlulara müracaat ettiğinde, önce bu hakkını kullanmak zorunda oldukları izlenimi verilmekte ise de bu seçimlik hakkı kullanmak zorunluluk değildir. Tüketici 4 seçimlik hakkından dilediğini kullanabilecektir.
Ayıplı Hizmet Nedir?
Sözleşmede belirlenen süre içerisinde başlamayan ya da taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak bulunması gereken özellikleri taşımadığından sözleşmeye aykırı olan hizmettir. Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi veri gül hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler ayıplı hizmetlerdir.
Ayıplı hizmet Nedeniyle tüketicinin sözleşmeden dönme, ayıp oranında bedelden indirim, hizmetin yeniden görülmesi ve hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarım hakları mevcuttur. Ayrıca bu seçimlik haklar yanında tazminatla talep edilebilmektedir. Bu nedenle tüketici seçimlik haklarından biriyle beraber tazminat isteminde de bulunabilmektedir.
Ayıplı hizmetten imalatçı, üretici yahut sağlayıcı sorun mu olup ayıplı hizmetin neden olduğu zararı tazminle yükümlüdür. Imalatçı ayıplı ürünün kendisine gelen zarardan sorumlu değildir. Ortaya çıkan zarardan birden fazla kimse sorumluysa bu halde müteselsil sorumluluk söz konusu olup ancak ayıptan tüketicinin sorumlu olması üçüncü kişinin hatasından kaynaklanması hâlinde tüm hal ve şartlar göz önüne alınarak imalatçı sorumluluğunun azaltılması ya da tamamen kaldırılması mümkün olabilmektedir.
Ayıplı Hizmette Zamanaşımı
Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı hizmetten sorumluluğun ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile hizmetin ifası tarihinden itibaren 2 yıllık zaman aşımına tabi olduğu belirtilmektedir.Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmiş ise zaman aşımı hükümleri uygulanmaz.
Zamanaşımı Süresi Sözleşmeyle Değiştirilebilir Mi?
Zamanaşımı süresinin tarafların anlaşması suretiyle kısaltılması mümkün değildir. Zira bu kurallar tüketici lehine nispi emredici niteliktedir. Sözleşmede bu yönde var olan bir kural, kesin hükümsüz olacak ve yerine yasal zamanaşımı süresi uygulama alanı bulacaktır. Ancak hükümde yer alan “kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde” ifadesinden de açıkça anlaşılabileceği üzere sürenin sözleşmeyle uzatılmasına bir engel bulunmamaktadır.
