Evlat edinme, belli koşullar ve usul içinde gerçekleştirilebilen ve evlat edinenle evlatlık arasında yapay soy bağı kuran bir aile hukuku kurumudur. Evlat edinme, evlat edinen ile evlatlık arasında yapılan bir sözleşmedir ki, bu sözleşme ile taraflar arasında hukuken ana baba çocuk ilişkisinin aynısı doğar.

Türk Medeni Kanunu evlat edinmeyi, mahkeme kararı ile kurulabilen bir hısımlık ilişkisi olarak düzenlemiştir. Evlat edinmek isteyen kişi bizzat veya tutacağı bir avukat aracılığıyla kendi ikametgahının bulunduğu yerdeki yetkili Aile Mahkemesine TMK.'nın 315. maddesi uyarınca "evlat edinme kararı" için başvuruda bulunması gerekir. Yetkili mahkemeden alınacak "evlat edinme" kararı ile evlatlık ilişkisi kurulmuş olur.

KÜÇÜĞÜN TEK BAŞINA EVLAT EDİNİLMESİ DAVASI

1. Hukuken Evlat Edinme Nedir?

Evlat edinme kurumu Türk Medeni Kanunu'un 305. ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir.

2. Evlat Edinmenin Koşulları Nelerdir?

Evlat edinmenin koşulları küçüklerin evlat edinilmesi ile ergin ve kısıtlıların evlat edinmesi şeklinde iki başlık altında incelenmelidir.

Küçüklerin Evlat Edinilmesinin Koşulları

2.1. Bakım ve Eğitim

TMK m. 305/1 hükmüne göre "Bir küçüğün evlat edinilmesi, evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır." Bu sebeple bir küçüğün evlat edinilebilmesi için evlat edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması gereklidir.

2.2. Küçüğün Yararı

TMK m. 305/2 hükmüne göre "Evlat edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de gerekir." Görüldüğü üzere evlat edinmenin küçüğün yararına olması ve ayrıca evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının bu ilişkiden hakkaniyete aykırı olarak zedelenmemesi gerekir. Örnek vermek gerekirse bir çocuğu çalıştırma amacıyla evlat edinemezsiniz.

2.3. Yaş ve Evlilik

Tek başına evlat edinme halinde: Küçüğün evlat edinilebilmesi için yasa koyucu evlat edinen açısından bazı hallerde yaş şartı aramıştır. TMK m. 307/1 hükmüne göre "Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlat edinebilir." Görüldüğü gibi evlat edinecek kişi tek ise, yani evli değilse evlat edinmek için 30 yaşını doldurmuş olması gerekir.

Birlikte evlat edinme halinde: Eşler, ancak birlikte evlat edinebilirler; evli olmayan kişiler birlikte evlat edinemezler. Eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir (TMK m. 306). Görüldüğü gibi eşler ancak birlikte evlat edinebilirler. Evli olmayanların birlikte evlat edinmeleri mümkün değildir. Eşlerin birlikte evlat edinebilmeleri için iki seçenek sunulmuştur. Eşler ya beş yıldan beri evli olacak, veya otuz yaşını doldurmuş bulunmaları gerekir. Örneğin 30 yaşını doldurmuş evli kişiler, evlilikleri beş yılı doldurmamış olsa bile birlikte evlat edinebilirler. Benzer bir şekilde evliliği beş yılı doldurmuş olup otuz yaşını doldurmamış eşler birlikte evlat edinebilirler.

TMK m. 307/2 hükmü uyarınca otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması durumunda birlikte evlat edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi halinde, tek başına evlat edinebilir.

Eşlerden birinin diğerinin çocuğunu evlat edinmesi durumu: TMK m. 306/3

hükmüne göre eşlerden biri, en az iki yıldan beri evli olmaları veya kendisinin

otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğer eşin çocuğunu evlat edinebilir.

2.4. Küçüğün Rızası ve Yaşı

TMK m. 308 hükmü uyarınca evlat edinilenin, evlat edinenden en az on sekiz yaş küçük olması şarttır. Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlat edinilemez.

Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet dairelerinin izniyle evlat edinilebilir.

2.5. Küçüğün Ana ve Babasının Rızası

Evlat edinme, küçüğün ana ve babasının rızasını da gerektirir (TMK m. 309/1).

Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir (TMK m. 309/2).

Verilen rıza, evlat edinenlerin adları belirtilmemiş veya evlat edinenler henüz belirlenmemiş olsa dahi geçerlidir (TMK m. 309/3).

Evlat Edinmede Rızanın verilme zamanı: Rıza, küçüğün doğumunun üzerinden altı hafta geçmeden önce verilemez. Rıza, tutanağa geçirilme tarihinden başlayarak altı hafta içinde aynı usulle geri alınabilir. Geri almadan sonra yeniden verilen rıza kesindir (TMK m. 310).

Evlat Edinmede Rızanın aranmadığı haller: Aşağıdaki hallerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz (TMK m. 311):

Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,

Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa. Bu durumların gerçekleşip gerçekleşmediği hakim tarafından takdir edilecektir.

2.6. Mahkeme Kararı

Evlat edinme kararı, evlat edinenin oturma yeri; birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesince verilir. Mahkeme kararıyla birlikte evlatlık ilişkisi kurulmuş olur. Evlat edinme başvurusundan sonra evlat edinenin ölümü veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer koşullar bundan etkilenmediği takdirde evlat edinmeye engel olmaz. Başvurudan sonra küçük ergin olursa, koşulları daha önceden yerine getirilmiş olmak kaydıyla küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler uygulanır (TMK m. 315).

Evlat edinmeye, ancak esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı biçimde araştırılmasından, evlat edinen ile edinilenin dinlenmelerinden ve gerektiğinde uzmanların görüşünün alınmasından sonra karar verilir. Araştırmada özellikle; evlat edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması gerekir. Evlat edinenin altsoyu varsa, onların da evlat edinme ile

ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendirilir (TMK m. 316).

Evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı evlat edinilenin naklen geldiği nüfus kütüğüne ve evlat edinenin nüfus kütüğüne işlenir. Bunun yanında iki kütük arasındaki her türlü bağ kurulur (TMK m. 314)

3. Ergin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesinin Koşulları

Ergin ve kısıtlıların evlat edinilmelerine ilişkin hüküm TMK m. 313 hükmüdür. Buna göre,

Evlât edinenin altsoyunun açık muvafakatiyle ergin veya kısıtlı aşağıdaki hallerde

evlât edinilebilir.

1. Bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlat edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise,

2. Evlat edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise,

3. Diğer haklı sebepler mevcut ve evlat edinilen, en az beş yıldan beri evlat edinen ile aile halinde birlikte yaşamakta ise

Evli bir kimse ancak eşinin rızasıyla evlat edinilebilir.

Bunların dışında küçüklerin evlat edinilmesine ilişkin hükümler kıyas yoluyla uygulanır.

Ergin ve kısıtlıların da evlat edinilebilmesi için mahkeme kararı gerekli olup, verilen kararın nüfus kayıtlarına işlenmesi gerekir.

4. Evlat Edinmenin Sonuçları

Evlat edinme ile, evlatlık ve evlat edinen arasında soy bağı ilişkisi kurulur.

Ana ve babaya ait olan haklar ve yükümlülükler evlat edinene geçer.

Evlatlık, evlat edinenin mirasçısı olur.

Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır. Evlat edinen isterse çocuğa yeni bir ad verebilir. Ergin olan evlatlık, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.

Eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlat edinen eşlerin adları yazılır.

Evlatlığın, miras ve başka haklarının zedelenmemesi, aile bağlarının devam etmesi için evlatlığın naklen geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur. Ayrıca evlatlıkla ilgili kesinleşmiş mahkeme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir.

Evlat edinme ile ilgili kayıtlar, belgeler ve bilgiler mahkeme kararı olmadıkça veya evlatlık istemedikçe hiçbir şekilde açıklanamaz.

5. Evlat Edinmenin Şekli Şartları

Ana babanın rızasının mahkemede tutanağa geçirilmesi:

Ana babanın rızası küçüğün veya ana babanın oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak tutanağa geçirilmiş olmalıdır ya da rızanın aranmamasına karar verilmiş olmalıdır (TMK m. 309).

Küçük gelecekte evlat edinilmek amacıyla bir kuruma yerleştirilir ve ana ve babadan birinin rızası eksik olursa, evlat edinenin veya evlat edinmede aracılık yapan kurumun istemi üzerine ve kural olarak küçüğün yerleştirilmesinden önce, onun oturduğu yer mahkemesi rızanın aranıp aranmamasına karar verir. Diğer hallerde, bu konudaki karar evlat edinme işlemleri sırasında verilir (TMK m. 312).

Evlat Edinme kararı:

Evlat edinme kararı ile evlatlık ilişkisi kurulmuş olur. Mahkeme esaslı sayılan her türlü durum ve koşulların kapsamlı bir biçimde araştırdıktan, evlat edinen ile edinilenin dinlenmeleri ve gerektiği takdirde uzman görüşleri alındıktan sonra karar verebilir. Araştırma ile evlat edinen ile edinilenin kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerindeki gelişmelerin açıklığa kavuşturulması hedeflenir. Evlat edinenin altsoyu varsa, onların evlat edinme ile ilgili tavır ve düşünceleri de değerlendirilir (TMK m. 316).

Nüfusa Tescil:

6. Evlatlık İlişkisinin Kaldırılması

Evlat Edinmede Rızanın Bulunmaması

Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gereken kişiler, küçüğün menfaati bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmeyecekse, hakimden evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilirler.

Evlat Edinmede Diğer Eksiklikler

Evlat edinme esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sakatsa, Cumhuriyet savcısı veya her ilgili, evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir. Noksanlıklar bu arada ortadan kalkmış veya sadece usule ilişkin olup ilişkinin kaldırılması evlatlığın menfaatini ağır biçimde zedeleyecek olursa, bu yola gidilemez.

Evlat Edinmede Hak Düşürücü Süre

Dava hakkı, evlatlık ilişkisinin kaldırılması sebebinin öğrenilmesinden başlayarak bir yıl ve her halde evlat edinme işleminin üzerinden beş yıl geçmesiyle düşer.

7. Küçüğün Tek Başına Evlat Edinilmesi Davası

Küçüklerin Tek Başına Evlat Edinilmesi davası: TMK m. 305 ve 307 hükümlerinde düzenlenmiştir. Buna göre, bir küçüğün evlât edinilmesi, evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır.

Evlat edinmenin herhalde küçüğün yararına bulunması ve evlât edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi de aynı şekilde gereklidir.

Evli olmayan kişi otuz yaşını doldurmuş ise tek başına evlât edinebilir. Otuz yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksunluğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.

Küçüklerin Tek Başına Evlat Edinilmesi Davasında Davacı ve davalı: Evlat edinme davasının davacısı evlat edinecek kişi; davalısı ise evlat edinilen küçüğün varsa anne ve babası veya kanuni temsilcisi.

Küçüklerin Tek Başına Evlat Edinilmesi Görevli ve yetkili mahkeme: Evlat edinme davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir. Evlat edinme davasında yetkili mahkeme, evlat edinenin oturma yeri mahkemesidir.

Küçüklerin Tek Başına Evlat Edinilmesi Harca ilişkin bilgiler: evlat edinme davası maktu harca tabidir.